Hoop

Laat ik beginnen met het uitspreken van mijn grote waardering voor alle mensen in de vitale beroepen: zorgprofessionals, brandweer, politie, logistiek en transport, maar ook supermarktmedewerkers, apotheekmedewerkers, schoonmakers, vuilnismannen en -vrouwen, leraren, medewerkers van kinderdagverblijven en alle mensen die ik hier vergeet. Het woord middenklasse doet deze groep mensen geen eer aan. Wereldklasse is beter op z’n plaats! 

Ik heb het onderwijs in het algemeen altijd gezien als een conservatief bolwerk. Dingen worden nou eenmaal gedaan omdat ze altijd al zo gedaan worden: leerstofjaarklassensysteem, klassen van 30 leerlingen, de verplichte urennorm, summatief toetsen, streaming in leerwegen, voorbeelden te over.  Als metafoor zie ik een enorme oude en verroeste olietanker die zeer traag van koers verandert. De afgelopen dagen-en zeker maandag 16 maart-hebben mij laten zien dat ik het mis heb. Het Nederlandse onderwijs beschikt over een buitengewone veerkracht en wendbaarheid. Ik zie het op mijn eigen school, op de school van mijn zoon en in de media. Als het ècht moet, gaat het Nederlandse onderwijs in een dag om van fysiek onderwijs voor de klas naar afstandsonderwijs ver van de leerling. Geen onvertogen woord over de totale overmacht waar het onderwijs mee te maken heeft. Sterker nog, ik meen een enorme drive te bespeuren onder onderwijsprofessionals om hier een succes van te maken. Enorme eureka-momenten als het daadwerkelijk lukt om via Zoom, Teams, Skype of een ander medium verbinding te leggen met leerlingen en online een les te verzorgen. 

Het geeft mij hoop. Hoop dat we met z’n allen in staat zijn het Nederlandse onderwijssysteem te veranderen. Dat we dat ouderwetse en trage stigma van ons af kunnen schudden. Er zijn scholen die jaarlijks de kranten halen met hun vernieuwende onderwijs en voor die scholen is er weinig veranderd. Zij zijn bijvoorbeeld al bekend met het verzorgen van online lessen, flipping the classroom en blended learning. Het meest in het oog springen de scholen die van het papieren boek binnen een dag de switch maken naar onlineonderwijs. Een omslag die zijn weerga niet kent. Vernieuwingen in het onderwijs gaan doorgaans gepaard met een hoop tegenstribbelingen uit alle lagen van de school. De huidige crisis zorgt ervoor dat er eenheid is onder docenten, dat het besef er is dat we wel moeten ten behoeve van de leerlingen en de continuïteit van het onderwijs. 


Het geeft me hoop. Hoop dat we de afrekencultuur in het onderwijs kunnen loslaten. Dat we afscheid kunnen nemen van het redementsdenken in de vorm van toetsscores, doorstroomcijfers en examenresultaten. Het geeft me hoop dat we een systeem kunnen ontwikkelen waarbij de individuele ontwikkeling van een leerling voorop staat. Dat we een systeem kunnen ontwikkelen waarbij de nadruk niet louter op taal en rekenen ligt, maar ook bij de emotionele ontwikkeling van het kind. Meer ruimte voor creatieve ontplooiing. Waarbij 21st century skills worden ingedikt tot spelen en ontdekken, de rest vloeit daaruit voort. Een systeem waarin we begrijpen dat de executieve functies van kinderen zich niet ontwikkelen door de regie van het leerproces bij kinderen te leggen. Dat deze functies pas ver in het twintigste levensjaar ontwikkeld zijn. Een systeem waar talenten zoals rappen, skateboarden, programmeren, bouwen, tekenen net zo hoog worden gewaardeerd als begrijpend lezen of wiskunde. Een systeem waarbij de harde schotten tussen basis, middelbaar en hoger onderwijs verdwijnen omdat het besef er eindelijk is dat het ontwikkelingspad van ieder kind anders is. Dat iedere leerling op z’n eigen moment versnelt, vertraagt of precies in de pas loopt. Dat we eindelijk tot het besef komen dat het begrip ‘achterstand’ een kunstmatig construct is, ontwikkeld door volwassenen. Een kind kan helaas zelf de ontwikkelknop niet bedienen, volwassenen evenmin, dat is voorbehouden aan de natuur. Het wordt tijd voor een onderwijssysteem waarin kinderen zich welkom voelen ondanks hun ‘achterstand’ of beperkingen. Waar plaats is voor die 5000 thuiszitters en al die leerlingen die ‘vrijstelling’ voor het onderwijs hebben gekregen. Het wordt tijd voor een systeem dat leerlingen aflevert die onderwijs hebben ervaren als een ontwikkelkans en niet als een systeem van meten, afrekenen en straffen. Een onderwijssysteem dat leerlingen faciliteert met een groeimindset en een duurzame en sociale kijk op de wereld. Een onderwijssysteem waarbij de inspectie scholen niet meer afrekent op door- en uitstroomcijfers, maar op het geluk, welzijn en de mate van persoonlijke ontwikkeling bij leerlingen. Niet geheel verrassend noemt met dit ontwikkelingsgericht onderwijs. 

Ik heb goede hoop dat we binnenkort de transitie kunnen maken naar zo’n onderwijssysteem. Het Nederlandse onderwijs bewijst in tijden van crisis te beschikken over de veranderkracht die nodig is voor een dergelijke systeemwijziging. Een van de randvoorwaarden voor ontwikkelingsgericht onderwijs is een sterke digitale leeromgeving waarbij leerlingen altijd toegang hebben tot online lesmateriaal omdat een ontwikkelingsbehoefte zich niet altijd aandient als een leerling op school is. Die basisinfrastructuur wordt nu door alle scholen in Nederland gelegd. 


Het wij-gevoel is nog nooit zo groot geweest in het onderwijs, de zorg, de kinderopvang, bij de brandweer, de politie en alle andere sectoren in de samenleving. We hebben een gezamenlijke vijand die we alleen samen kunnen verslaan. Minister Bruins en premier Rutte doen een beroep op onze menselijkheid, verdraagzaamheid en medeleven. Principes waar de maatschappij in mijn ogen alleen maar beter van wordt. Nu is het alleen nog zaak om een onderwijssysteem in te richten waarbij diezelfde principes leidend zijn zodat het structureel de nieuwe norm wordt in Nederland.