Het laatste interview van Maurice de Hond over onderwijs

Schermafbeelding 2017-07-23 om 01.09.31

Inleiding

De media kan mensen kraken of maken. De media is in deze een containerbegrip. Facebook, Twitter, een vakblad van de AOB, de website van de VO-raad, Volkskrant, Telegraaf, radio en televisie. Maurice de Hond heeft de revue gepasseerd in al deze media. De meeste mensen kennen Maurice als opiniepeiler. Hij was en is nog steeds een zeer betrouwbare partij als het gaat om het weergeven van de publieke opinie in Nederland. Sinds 2012 was Maurice het gezicht van Onderwijs voor een Nieuwe tijd (O4NT) in de volksmond ook wel bekend als Steve Jobs scholen. Dankzij de gedrevenheid van Maurice om het onderwijs te willen hervormen en zijn bekendheid kreeg het Steve Jobs concept snel veel aandacht in de media. Misschien iets teveel en iets te snel. Omdat de pers zo nauwlettend iedere stap van De Hond en de scholen die met het concept werkten in de gaten hield werd iedere fout, iedere misstap en iedere les die geleerd moest worden om het O4NT-ideaal te realiseren zeer breed uitgemeten in de pers. Dit had een negatieve impact op een aantal scholen die aan de start stonden van een O4NT-traject. Het werd een soort self fulfilling prophecy voor een aantal scholen die na een jaar pilot draaien er reeds de stekker uit trokken. Verderop in dit artikel zal blijken dat veranderen tijd kost. Veel tijd. Méér dan een jaar en dat je struikelblokken en hindernissen moet overwinnen om onderwijsvernieuwingen tot een succes te maken. Eind augustus interview ik prof. dr. Leon de Caluwé. In dit gesprek zal ik uitgebreid in kaart brengen welke veranderkundige principes leidend zijn bij grootschalige onderwijsveranderingen.

De backend van onderwijs

Ondertussen heeft Maurice de Hond zich teruggetrokken als gezicht van het O4NT-onderwijs in Nederland. Hij zal zich nog wel richten op het uitrollen van het concept in het buitenland. Jammer vind ik persoonlijk, dat een vernieuwer als De Hond op deze manier afstand moet nemen van het concept in Nederland. Blijkbaar mag men zich wél over het onderwijs uitspreken, sterker nog: het wordt zeer gewaardeerd als Pieter Derksen, Peter Heerschop en Erik van Muiswinkel zich publiekelijk uitspreken over de staat van het onderwijs en wat er allemaal mis mee is. Maar het onderwijs écht hervormen is not done; laat dát maar aan het onderwijsveld zelf over.  Ziet u Pieter Derksen, Peter Heerschop en Erik van Muiswinkel al bij u langskomen op school om te praten over het loslaten van het jaarsysteem of het ontzuilen van homogene brugklassen of over het creëren van een feedback-cultuur? Ik dacht het niet. Er zit een groot verschil tussen schreeuwen in de media dat het onderwijs moet veranderen en het daadwerkelijk veranderen van het onderwijs zelf. Dat laatste vereist inzicht in de backend van het Nederlandse onderwijs; het voor het grote publiek onzichtbare gedeelte van het onderwijs. Vergelijk het met een website. De meeste websites van banken zien er gelikt uit (frontend), maar om zo’n website te laten functioneren houdt een leger van mensen zich bezig met het ontwerp en de ontwikkeling van die functionaliteit (backend). Een mannetje voor het inlogportaal, een mannetje voor het klantenportaal, een mannetje voor de veiligheid, een mannetje voor het testen, een mannetje voor de search engine optimalization, een mannetje voor databasebeheer en nog veel meer. Zo werkt het dus ook met scholen. Aan de buitenkant zie je een prachtig (als je geluk hebt) schoolgebouw en lees je de mooiste brochures waarin gesproken wordt over onderwijs op maat en eigentijds onderwijs. Dit is slechts wat het oog ziet: de frontend. Om een school draaiende te houden heb je mensen nodig zie zich met de backend bezighouden.

Complex netwerk

Er zijn twee hoofdredenen waarom het Nederlandse onderwijs zo langzaam verandert: Ten eerste de gecompliceerde backend van het onderwijs: bekostiging, roosters, determinatie, ouderbetrokkenheid, wet- en regelgeving, HR, ICT-infrastructuur, lesmethodes, didactische en pedagogische aanpak, leerlingenzorg, taalbeleid, PTA’s, eindtermen, kerndoelen, toezichtkader inspectie, wet- en regelgeving OCW en nog veel meer. Dit complexe netwerk aan factoren zorgt ervoor dat het onderwijs een sector is die zeer langzaam verandert. Achter ieder facet zit een grote groep mensen die eigen belangen heeft en op zijn eigen manier invloed uitoefent op het onderwijs: SLO voor de eindtermen en kerndoelen, Kennisnet voor ICT en ICT-infrastructuur, Malmberg, Noordhoff en anderen op het gebied van methodes, OCW op het gebied van bekostiging en wet- en regelgeving, College voor Toetsen en Examens voor (je raadt het al) de nationale eindexamens, enzovoorts. Wil je het onderwijs echt radicaal veranderen, dan ben je afhankelijk van een grote groep mensen.

IMG_0018

Foto: Selfie met Thijmen Sprakel & Maurice de Hond

Veranderbereidheid

Een tweede factor is de veranderbereidheid van docenten, schoolleiders en beleidsmakers. Veranderen begint namelijk bij de mensen die onderwijs maken en uitvoeren. Er zijn twee belangrijke vakken die ik mis op de lerarenopleiding: veranderkunde en communicatie. Te vaak wordt het leraarsvak nog gebracht als een vaststaand geheel van vaardigheden en kennis die als je ze eenmaal ontwikkeld hebt ervoor zorgen dat je startbekwaam bent. Wèl wordt er bijvoorbeeld aandacht besteed aan het onderwerp passend onderwijs op hogescholen en universiteiten, maar de docent als veranderaar, reflective practitionner en communicatief vaardige worden hopeloos onderbelicht. Dit is misschien wel de reden dat een grote groep docenten zo snel vervalt in routines en sleur wanneer ze eenmaal werkzaam zijn in het onderwijs. Op de lerarenopleidingen wordt nog te weinig ingezet op het belang van veranderen in het onderwijs. Deze mindset moet vanaf dag één worden ontwikkeld bij docenten, anders wordt het-zo blijkt-niets. De termen agile, lean, mean en disruptie zijn alweer bijna ouderwets in het bedrijfsleven, maar in het onderwijs moeten deze termen nog geïntroduceerd worden.

Klagers & Doeners

We weten allemaal dát het anders moet, zelfs mensen die in de dagelijkse sleur zitten weten dat. Maar het gedeelte van het Nederlandse onderwijs dat onzichtbaar is voor het grote publiek, de backend en de mindset van docenten, is niet zomaar veranderd. Dat vergt heel veel tijd en moeite. Er zijn dus roepers/klagers en doeners en Maurice behoort tot de laatste groep. Maurice draagt bij aan verandering door het ontwikkelen van een stukje backend. Met de software van sCoolSuite kunnen scholen hun onderwijs in grote mate personaliseren. Daarnaast draagt hij een visie uit die snel aan populariteit wint in Nederland: het gepersonaliseerde leren. Oftewel het afstemmen van het onderwijs op de individuele behoeften, wensen, niveaus en ontwikkelingsfasen van een leerling.

Schermafbeelding 2017-07-25 om 00.21.09

Eigentijds onderwijs

Het Nederlandse onderwijs heeft een chronisch tekort aan doeners. Doeners zoals Sjef Drummen, Jasmijn Hamakers-Kester, Ilja Klink, Marleen Lemstra, Benjamin Pel en Niels Anderson. Allen schoolleiders die het risico hebben durven nemen om hun school te veranderen. Echt te veranderen en over te stappen op het zo hippe begrip eigentijds onderwijs (een begrip dat veel scholen onterecht gebruiken in hun schoolgidsen). Onderwijs dat ècht recht doet aan de talenten van iedere individuele leerling. Allen hebben grote hindernissen moeten overwinnen om de backend en de mindset van docenten te veranderen. Allen hebben ze tegenslagen gehad en moeilijke keuzes moeten maken, maar ze durven tenminste. Hetzelfde geldt voor Maurice de Hond, met één verschil: een leger aan media.

Laatste interview over onderwijs

Maurice heeft besloten zich niet meer uit te spreken in de media over het Nederlandse onderwijs. Voordat hij dat besluit had genomen heeft hij een zeer uitgebreid interview met mij gehad. Anderhalf uur nam hij de tijd om met mij in gesprek te gaan over het onderwijs in Nederland. Maar niet alleen dat. Hij vertelt over zijn periode als docent statistiek op de universiteit, over zijn passie voor ICT, over salsa dansen, zijn favoriete muziek, over de rekenvaardigheid van zijn vader en veel meer.

Handvatten & best practices

Ik wil in mijn artikelen handvatten aanreiken voor docenten en schoolleiders. De belangrijkste boodschap in dit artikel is: veranderen kost tijd. Om deze boodschap extra kracht bij te zetten heb ik de schoolleiders Benjamin Pel en Niels Anderson bereid gevonden hun ervaringen te delen. Ze vertellen openhartig over het (lange) proces dat zij hebben doorlopen om hun school te transformeren naar een Steve Jobs school. Over de hindernissen die zij overwonnen hebben en de best practices die u als lezer meteen kan meenemen in uw eigen onderwijspraktijk.