Ramadan, respect & baklava

Schermafbeelding 2017-06-06 om 11.03.08

Inleiding

Laatst had ik een oudergesprek met een moeder en zoon uit Irak. Toen ik langs de koffieautomaat liep vroeg ik automatisch of mevrouw iets drinken wilde. ‘Nee, dankuwel, ik ben aan het vasten.’ Das waar ook dacht ik. Dat wist ik ook wel, maar het zit als (Indonesische) westerling nog niet echt in mijn systeem.

Als ik mijn klaslokaal binnenkom zie ik Emre (alle namen in dit artikel zijn pseudoniemen om de privacy van leerlingen te garanderen) versuft voor zich uitstaren. De altijd vrolijke, dominante en aanwezige Emre lacht nu even niet. Mijn eerste impuls om de jongen op te vrolijken onderdruk ik. Een leerling hoeft van mij niet te lachen en mag niet lekker in zijn vel zitten en mag zelfs de pest in de les hebben. Ik laat hem. Even later hoor ik Fatima zeggen dat ze zóóó moe is. Als een medeleerling vraagt waarom zegt ze: ‘Ik ben aan het vasten en toen ik gisteravond eindelijk mocht eten was ik in slaap gevallen en werd pas vanochtend om 7u weer wakker. Ik heb dus twee dagen niet gegeten en gedronken.’ Aha, nu valt het kwartje…Dat zou zo maar eens de reden kunnen zijn dat Emre niet bij de les is. Als ik Emre even later verdwaasd voor het raam zie staan met een gitaar onder zijn linkerhand als steuntje vraag ik of alles goed gaat. ‘Ik ben moe meneer. Ik slaap slecht en ik heb honger. Mag ik muziek op mijn telefoon luisteren en hier voor het raam blijven staan?’ Dat is goed Emre. En zo brengt Emre 60 minuten door; starend uit het raam, kijkend naar het Haringvliet (of misschien nog wel verder) onder het genot van een muziekje, hongerig en moe. 

Ik bewonder het feit dat er drie leerlingen in mijn tweede klas basis beroepsgerichte leerweg (met leerwegondersteuning) zitten die de discipline hebben een volledige maand te vasten. Omdat ik benieuwd ben naar wat de leerlingen drijft en hoe zij de Ramadan ervaren leg ik de muziekles 20 minuten voor tijd stil om met ze in gesprek te gaan. Ik leg de klas uit dat ik nieuwsgierig ben naar de ervaring van Emre, Fatima & Betül en dat ik benieuwd ben naar wat de Ramadan voor hen betekent en waarom ze vasten. 

Wat houdt de Ramadan precies in?
Fatima: Dat je niet mag eten van zonsopgang tot zonsondergang.

Hoe laat komt de zon op en hoe laat gaat de zon onder?
Fatima: Om 05.30 gaat de zon op en om 22u gaat de zon onder.

Dat is 16,5 uur zonder eten en drinken zeg ik na even te rekenen. De oogjes van Britt en Stein worden zo groot als theeschoteltjes.

Britt: Als ik twee uur niet eet ga ik al dood!

Betül: In Turkije lopen ze ’s ochtends met een trommel over straat. Vanaf dat moment mag je niet meer eten.

Schermafbeelding 2017-06-18 om 11.55.02

Wie houdt dat in de gaten? Is er zoiets als een Ramadan-politie?
Betül: Je houdt het zelf in de gaten. Je hoeft niemand voor de gek te houden. Zoiets doe je gewoon. 
Fatima: Als je het vasten verbreekt moet je opnieuw 61 dagen vasten.

Hoe lang duurt de Ramadan?
Emre: 30 dagen. We moeten nog 9 dagen.

Britt: Vanaf welke leeftijd moet je vasten?
Fatima: Dat hangt ervan af. Als je een meisje bent, vanaf je eerste menstruatie. Als je een jongen bent geloof ik dat je begint als je 7 bent. Of 11.

Mag je echt niets drinken?
Betül: Nee, behalve als je ongesteld bent. Dan ben je onrein en mag je niet bidden. Dan mag je wel drinken. Dagen die je niet gevast hebt haal je hetzelfde jaar nog in.

Stein: Waarom zijn jullie nog niet dood van de honger?
Fatima: Het went. De eerste dagen ben je nog duizelig.
Betül: Volgens mij wordt je maag ook kleiner. Daardoor heb je minder honger.

En als de Ramadan voorbij is, wat dan?
Emre: Suikerfeest!

Wat houdt dat feest precies in?
Emre: Heel veel lekker eten.

Zoals?
Emre: Baklava, Revani, Gözleme, koekjes, dadels….
Fatima & Betül: Kappen nou, Emre! Je maakt ons gek!

Waarom doen jullie dit eigenlijk? 
Fatima: Ik doe de Ramadan uit respect voor iedereen die niets te eten heeft op deze wereld. Er zijn heel veel mensen op deze wereld die hongerlijden.
Betül: Om tot jezelf te komen.
Emre: Zodat je zondes worden vergeven.

Wie van jullie (aan de rest van de klas) heeft er wel eens gevast?
Mirte: Ik heb wel eens een dag niet gegeten en dat ga ik dus écht nóóit meer doen.
Greg: Ik kijk wel uit voordat ik zoiets doe.

Schermafbeelding 2017-06-18 om 12.18.45

ramadanplaatje

Respect

Er is tijdens deze dialoog geen onvertogen woord gevallen. Geen leerling had commentaar of kritiek op de ander. De klas heeft net als ik vol bewondering het verhaal van Fatima, Emre en Betül aangehoord. Wat weet ik toch weinig van mijn Turkse en Marokkaanse (en heel veel andere culturen) medemens en wat zijn ze toch gastvrij, warm en open. Nu ben ik niet van plan meteen Tweede Pinksterdag in te ruilen voor het Suikerfeest, maar hoop ik wel dat er tijdens de Ramadan ruimte is voor de dialoog met leerlingen die net als Fatima, Emre en Betül aan het vasten zijn uit respect voor de minder bedeelden in de wereld en hun geloof. Luister naar hun verhaal en zie de kracht en discipline die zij laten zien door te vasten. Betrek medeleerlingen bij de discussie, zet je eigen (voor)oordelen aan de kant en laat je verrassen door de kleurrijke belevingswereld van je allochtone medemens.

Bij het verlaten van het lokaal geef ik Fatima, Emre en Betül een boks. ‘R-E-S-P-E-C-T! Jullie zijn mijn helden. Veel succes met vasten.’ Dikke glimlach bij mijn helden. 

Inclusiviteit

Wacht niet tot de volgende aanslag voordat je als docent weer eens de dialoog aangaat over extremisme of verschillende culturen. Onwetendheid over elkaars achtergronden en culturen is de grootste veroorzaker van vooroordelen, stereotypering en polarisatie. Iedere leerling heeft behoefte aan inclusiviteit, verbondenheid en respect, het hele jaar door en niet alleen als er weer eens een aanslag is geweest. Als je af en toe stil staat bij de belevingswereld en de culturele achtergrond van de leerlingen in de klas ontstaat er sneller een gevoel van saamhorigheid. Als je dán in de klas een aanslag of andere gebeurtenis bespreekt waarbij extremisme een grote rol speelt is de kans groot dat leerlingen minder snel naar elkaar wijzen en vooroordelen vormen over hun medeleerlingen. Hiervoor heb je echt geen cursus of speciale opleiding nodig. Het tonen van oprechte interesse zonder oordelen (ook non-verbaal) en het stellen van vragen volstaat. Sociale inclusiviteit begint in de klas. 

Ik wens iedereen die nu aan het vasten is veel succes en een fantastisch Suikerfeest toe!

baklava